1ـ قاعده ی اول: اشتیاق
ایجاد اشتیاق اولین و مهم ترین شیوه برای آوردن نشاط به هر کلاسی است. حتی اشتیاق خود شما برای موضوع درس و آموزش آن کلید موفقیت است. هرگونه فقدان نشاط، برای دانش آموزان غیرقابل قبول است. اما اشتیاق چیست؟ این واژه (enthusiasm) که ریشه اش به یونان باستان برمی گردد به معنای ایجاد شور و حال در شماست. به عبارت دیگر اشتیاق آن حالتی است که شور و شوق را برانگیزاند. آموزگاران باید برانگیخته شوند و دانش آموزانشان را نیر برانگیزانند. برای برانگیخته شدن، شما باید به آن چه تدریس می کنید عشق بورزید. لازم است که موضوع درستان را بشناسید و هر روز در مورد آن مطالب بیش تری بیاموزید و آن چه را تدریس می کنید بخشی از وجودتان سازید. هنگامی که دانش آموزانتان این کیفیت را ببینند و درک کنند خودشان برانگیخته و نسبت به آموختن تاریخ مشتاق می شوند.
2ـ قاعده ی دوم: به کتاب یا جزوه ی درسی کم تر تکیه کنیم
شمار بسیار زیادی از کتاب ها و جزوه های درسی تاریخ مبهم، کسل کننده و بی شور و حال هستند. ما به واقع نمی توانیم جزوه را به تنها منبع خود نیز مبدل سازیم. اجازه دهیم کتاب و جزوه، طرح کلی دوره ی آموزشی را تعیین کند و ما با استفاده از دیگر منابع، به ویژه منابع دست اول، تدریس کنیم. بهترین منابع تاریخی را که لذت مطالعه را ایجاد می کنند برگزینیم.
3ـ قاعده ی سوم: از منابع دست دوم مناسب استفاده کنیم
منابع دست دوم برای قرار گرفتن در موقعیت اصلی و ایجاد حس منابع دست اول در شما نقشی اساسی دارند. اگر چه ممکن است شما وقتی را به این گونه منابع اختصاص دهید یا ندهید، اما وظیفه ی ما به هر حال، آماده سازی دانش آموزانمان به وسیله ی ارائه پس زمینه ای برای درک منابع دست اول است؛ منابع دست دوم این چارچوب کاری و یا اوضاع و احوال را فراهم می آورند.
4ـ قاعده ی چهارم: به مسائلی توجه کنیم که امروز اتفاق می افتد
نگاه به تاریخ به عنوان روایت جنگ ها، نبردها، پادشاهان و رؤسای جمهور را رها کنیم و به مسایلی چون نژاد، طبقه و جنسیت فکر کنیم. امروزه این مسایل بسیار بیش تر در زندگی ما نقش دارند. جنسیت و جغرافیا یا مکان به یک اندازه اهمیت پیدا کرده اند و با این مسایل است که ما خودمان را می شناسیم. چنان چه ما می خواهیم تساهل را آموزش دهیم ناچار خواهیم بود تا احترام به نژادها، طبقات و جنسیت ها را یاد بدهیم. برای دانش آموزان دبیرستانی بالاتر، ما شاید بتوانیم چگونگی پدیدار شدن این مقوله را نیز تبیین کنیم.
5ـ قاعده ی پنجم: از تاریخ محلی به میزان فراوانی برای آموزش تاریخ استفاده کنیم
برخی روایدادهای تاریخی، چنان چه دانش آموز بتواند نمودی محلی از آن ها ببیند، می توانند اثری بسیار عمیق تر بر او بگذارند. بازسازی ری که دچار زمین لرزه شده است و یا حفاری که در این مکان انجام شده است. لذا دانش آموزان را به ارتباط برقرار کردن با گذشته وا می دارد. این چهره های تاریخی، فرهنگ واقعی بشر در ناحیه ای هستند که ما تدریس می کنیم. من تضمین می کنم که دانش آموزان با این شیوه دوره ی بازسازی را خیلی بهتر از این که اگر آن ها را فقط در جزوه های درسی مطالعه می کردند به یاد خواهند آورد؛ یا این که از دانش آموزان بخواهید روایت های مربوط به دوره ی بازسازی را در رومه های محلی مطالعه کنند.
6ـ قاعده ی ششم: از موسیقی [سرود] و فیلم برای تحریک آن دسته از احساسات که با مطالعه برانگیخته نمی شوند بهره ببریم
موسیقی می تواند احساسات را به طرزی بی همتا برانگیزد. شروع درس با یک آهنگ می تواند یخ بحث را که ما اغلب در هنگام شروع کلاس با آن رو به روییم، بشکند. به دانش آموزان کمک کنیم تا مهارت های شنوایی خود را از طریق بر روی کاغذ آوردن معانی دریافتی از ترانه ها، رشد دهند. این امر نشان می دهد که مباحث چه قدر برای ما اهمیت دارند و به خصوص کمک می کند تا آن ها آوازهای خوانده شده در گویش های متفاوت را نیر بفهمند. در اجرای نسخه های گوناگون یک آهنگ تردید نکنیم تا با این کار نشان دهیم که چگونه مردم می توانند یک آهنگ را از اوضاعی گرفته و برای هدفی دیگر بازسازی کنند. فیلم نیز می تواند شیوه ای قدرتمند برای جلب توجه دانش آموزانمان باشد. اما باید مواظب باشیم که از فیلم به جای تدریس استفاده نکنیم. به جای آن، فیلم را آموزش دهیم. به دانش آموزانمان بگوییم که در فیلم به دنبال چه هستیم. فیلم را در لحظات حساس متوقف کنیم و اظهار نظر آن ها را بخواهیم. احساس نکنیم که ناچاریم همه ی فیلم را پخش کنیم. از فیلم نیز به مانند هر منبع دیگری استفاده کنیم. برخی فیلم ها هستند که ما می خواهیم تمام آن را آموزش دهیم.
7ـ قاعده ی هفتم: سواد خود را درباره ی رایانه افزایش دهیم
در مورد راه هایی که اینترنت به غنی سازی شیوه ی تدریس ما یاری می رساند، مطالعه کنیم. بهترین پایگاه های اطلاعاتی را، برای مطالبی که آموزش می دهیم، بیابیم و آن ها را به دانش آموزانمان معرفی کرده و بحث کنیم که در این سایت ها چه یاد گرفته اند. درست همان گونه که ما به دانش آموزامان تشخیص میان منابع چاپی سودمند و ضعیف را می آموزیم، به همان صورت نیز باید به آن ها یاد بدهیم که از چنان تفاوت گذاری برای استفاده از منابع الکترونیک نیز استفاده کنند. سال ها ما به دانش آموزانمان آموخته ایم که مطلبی به صرف این که در کتابی آمده است صحیح نیست، حال ما ناچاریم این مطلب را روشن سازیم که یک مطلب به صرف این که در اینترنت وجود دارد نمی تواند صحیح باشد. منبع اطلاعات آن چیست؟ شما چگونه می توانید پاسخ دهید؟ با استفاده از این شیوه نه تنها درکی بهتر از گذشته به دست می آورند، بلکه مهارتی می آموزند که می تواند در دیگر وجوه زندگیشان نیز مورد استفاده قرار گیرد. هنگامی که ما تاریخ را برای دانش آموزانمان هیجان انگیز می سازیم آن ها انگیزه می یابند که بیش تر بیاموزند و بنابراین درکی عمیق تر از معنای گذشته به دست می آورند. از این رو به استفاده از فناوری های نوین در تدریسمان توجه نشان دهیم. دانش آموزان ما به خاطر محرک های چالش برانگیزی که ارائه داده ایم سپاسگزار ما خواهند بود.
آموزش تاریخ از طریق بازی و مسابقه
هنگامی که دل ها نشاط یافتند، علم و کمال را در آن ها به ودیعه بگذارید و هرگاه از نشاط تهی و گریزان شدند، آن ها را وداع کنید؛ زیرا دل ها در چنین حالتی آماده ی فراگیری علم نیستند.»
[بحارالانوار، جلد 78، ص 379]
جان دیویی، دانشمند معروف تعلیم و تربیت نیز در مورد علاقه و انگیزه های درونی فراگیرنده می گوید: علاقه جرقه ای است که بدون آن، شعله ی یادگیری فروزان نمی شود.»
یادگیری امری دو سویه است و به توافق هر دو طرف نیاز دارد. به این ترتیب، معلم نمی تواند بدون توجه به انگیزه و علاقه ی دانش آموزان تدریس کند، زیرا تدریس تزریق نیست.
انجام مسابقه و سرگرمی و بازی در کلاس تاریخ باعث ایجاد انگیزه و شور و نشاط خواهد شد.
شما دبیر گرامی می توانید پس از مطالعه و بررسی این بازی و رفع نقایص احتمالی آن، شور و نشاط را به کلاس خود هدیه کنید.
پاسخ های درست و نادرست را از هم جدا کن و علت را توضیح بده
مراحل اجرا
ابتدا معلم با توجه به موضوع درس، جملاتی را روی کارت هایی می نویسد. این جملات به دو صورت درست و نادرست نوشته می شوند و در دو پاکت جداگانه قرار می گیرند. سپس دو دانش آموز برای اجرای مسابقه آماده می شوند. دانش آموز A و دانش آموز B. هر دو دانش آموز هم زمان در پاکت ها را باز می کنند و در زمان تعیین شده، کارت های صحیح و غلط را جدا می کنند و درباره ی درست یا نادرست بودن آن توضیح می دهند.
توجه: جملات درست و نادرست هر دو دانش آموز A و B یکی هستند و هنگامی که پاسخ می دهند، معلم در ابتدا در مورد درست بودن یا نبودن آن توضیحی نمی دهد و پس از توضیح دانش آموز B، اگر لازم بود توضیح می دهد و مشخص می کند که پاسخ شان صحیح بوده است یا نه.
درس تاریخ پایه ی دوم
درس شماره ی 3
کارت های دانش آموز B هم همین جملات است. هر کدام سریع تر پاسخ صحیح را مشخص کرد و پاسخ های صحیح بیش تری داد، برنده ی بازی است.
پیشنهاد: می توان هنگامی که دانش آموزان مشغول باز کردن پاکت و جدا کردن جملات درست و نادرست هستند، نوعی موسیقی را که معمولاً در مسابقات استفاده می شود، پخش کرد تا این کار در آرامش انجام شود و احیاناً بقیه ی دانش آموزان به جای حرف زدن، موسیقی را گوش دهند. در تهیه ی کارت ها می توان از رنگ های گوناگون استفاده کرد.
نتیجه گیری
قرآن به عنوان کتاب آسمانی با بیان داستان های گذشتگان و انبیاء تأکید بر مطالعه تاریخ دارد از آن جهت که می توانیم از آن ها عبرت و تجربه کسب نماییم.
و باید توجه به دلایل بی علاقگی دانش آموزان داشته باشیم تا بتوانیم با توجه به امر تدریس تاریخ از روش های جدید ارائه شده استفاده نماییم.
و می توانیم با استفاده از شیوه های جدید، دانش آموزان را به این درس علاقه مند ساخته و جلوگیری از افت تحصیلی نماییم. امید که ثمربخش باشد.
منابع
1. راهنمای عملی روش های مشارکتی و فعال در فرآیند تدریس ـ منوچهر فضلی خانی
2. الگوهای تدریس ـ بورس، جویس و همکاران
3. مجلات رشد آموزش تاریخ ـ شماره های ، 20، 26، 43، 44، 45،
دانش ,ی ,های ,ها ,کنیم ,استفاده ,دانش آموزان ,آن ها ,دانش آموز ,قاعده ی ,منابع دست
درباره این سایت